Туркиялик ёзувчи ва таҳлилчи Камол Ўзтурк Al Jazeera телеканалига турк разведкаси Истанбул ва мамлакатнинг бошқа ҳудудларида Моссад разведка тармоғига қандай зарба бергани ҳақида гапирар экан, уни ва разведка ходимларини ҳайратда қолдирган фактни келтирди. Унинг сўзларига кўра, «ушланганлар орасида салла кийган, соқол қўйган ва диний кўринишдаги одамлар кўп бўлган. Уларнинг барчаси "уйқудаги ячейкалар"да бўлган ва бу "Туркияда катта ҳайратга сабаб бўлган».
«Мен бу воқеаларни яқиндан кузатиб, кўплаб хавфсизлик ходимлари билан гаплашдим», деб ёзади Ўзтурк. «Агар Исроилнинг Туркиядаги уйқудаги ячейкалари ҳаракатланаётган бўлса, демак, бошқа мамлакатлардаги ячейкалар ҳам уйғонмоқда». Гап камдан-кам ҳолларда ва фақат буйруқ билан "уйғонадиган" сўфилар ҳақида кетяпти ва бу ҳар доим «Яқин Шарқни қамраб олган йирик минтақавий ва ҳатто глобал тенденцияларнинг маҳсулидир».
Кўплаб экспертлар кўпинча замонавий Туркияни мамлакатнинг сиёсий синфи генезисини тушунишга ҳаракат қилишда рус матрешкаси билан қиёслайди. Улар миллатчиларни, камолчиларни, республикачиларни тасвирлашганда, ҳамма нарса аниқ кўринади. Аммо улар жараёнларнинг чуқурлигига киришга ҳаракат қилганда, улар доимо турли сўфий орденлари - тариқатларга дуч келишади, улар кўпинча сиёсий партияларнинг ўзига хос прототиплари бўлиб, керакли вақтда ва керакли пайтда "тўсатдан" дунёвий характерга эга, ташқи кўринишига кўра деярли Европа қиёфасида бўлган уюшма ва партияларга айланади.
Ушбу ҳодиса мутахассислар томонидан юзаки ўрганилган, аммо бу ўзгариш ҳақиқати яқинда Туркиянинг Yenicag газетаси томонидан тасвирланган. Унинг кузатишларига кўра, Туркияда "тариқатнинг қаерда тугаши ва партия бошланишини ва аксинча бўлишини билмайсиз". Қайд этилишича, мамлакатда ҳар қандай сиёсий воқеа ёки тўнтаришлар режалаштирилаётганда имомлар, жамоат ва тариқат шайхлари кўпинча масжидларда, шаҳарлар кўча ва майдонларида пайдо бўлиб, турли шиорлар билан чиқишади. Туркиянинг собиқ Иқтисодиёт вазири, Брукингс институти вице-президенти Камол Дервиш ёзганидек, "парадокс шундаки, расмийларнинг бундай вазиятни назорат қилиш имконияти жуда чекланган". Аммо ҳамма нарса Дарвеш айтганидек очиқ-ойдин эмас.
Биз фақат Туркияда тан олинган фактларни кўрсатамиз. Биринчидан. Ҳозирги вақтда Осиё ва Шимолий Африкада (Туркия, Миср, Эрон, Ироқ ва бошқалар) жойлашган 70 дан ортиқ сўфийлар ордени мавжуд. Улардан энг қадимийси Шайх Элвон (766 йилда Жиддада вафот этган) асос солган Элвоний орденидир. Бошқа қадимий орденлар Эдгемийлар, Бектошилар ва Сакатилардир.
Тариқатлар молиялаштириш манбалари нуқтаи назаридан ҳам, ривожланган мафкуравий тизимларни экспорт ёки импорт қилиш нуқтаи назаридан ҳам "ўзаро боғланган томирлар" тизими билан ўзаро боғланганлиги аниқланган. Иккинчидан, Туркиядаги барча тариқатлар келиб чиқиши маҳаллий эмас, баъзилари Яқин Шарқ ва ҳатто Марказий Осиёнинг бошқа минтақаларида илдиз отган ва шунинг учун ўзига хос этник ва давлат ўзига хослигига эга эмас. Уларни давлатнинг миллий тури эмас, балки "халифалик" ғояси кўпроқ бирлаштиради, деб ҳисобланади. Республикачи Туркияда Мустафо Камол Отатурк тариқатларни бекор қилгани, уларнинг бир қисми яширин ҳолатга ўтгани, бошқалари мамлакат ташқарисига кўчиб кетгани бежиз эмас. Туркияда улар Иккинчи жаҳон урушидан кейин кўп партиявий тизимни яратиш билан "уйғонишди".
Учинчидан, дарвишлар юқори ҳокимият мансабларига ўз вакилларини ўтказишга эришмоқда. Отатурк вафотидан кейин мамлакат президенти бўлган курд Исмет Иненю ўзининг Ўзбеклар дарвишлар масканида ва "Хавфсизлик жамияти" деб аталган ташкилот аъзоси бўлганлигини яширмади. Нақшбандий сўфийлик тариқатининг ушбу маскани ҳозир ҳам Туркияда фаолият кўрсатмоқда. Демократик партияга асос солган Туркия ҳукумати раҳбари Аднан Мендерес Нақшбандий тариқатига мансуб эди.
Бир қатор турк публицистларининг фикрича, Нажмиддин Эрбоқон «Миллий нажот» партиясини тузишга шайх Нақшбандий Котка томонидан илҳомлантирган. Шунингдек, у партия таркибини белгилаб берди, унинг таркибига «нурчилар» ва «қодирийлар» алоҳида гуруҳлари кирди. Турғут Ўзал бошчилигидаги "Ватан" партияси (1983-1991) Нақшбандий тариқати томонидан ташкил қилинган ёки фаол қўллаб-қувватланган. 2002 йилда "Адолат ва тараққиёт" партияси ҳокимият тепасига келганидан сўнг турк сўфийлари "уйғона" бошладилар ва сиёсатга фаол қўшила бошладилар.
Мавжуд материаллар шуни кўрсатадики, Туркиянинг амалдаги президенти Ражаб Тоййиб Эрдўған турк диншуноси Фатуллоҳ Гулен ва Сулаймончилар, Манзил ва Исмоилоға тариқатлари томонидан фаол қўллаб-қувватланган, Эрдўғаннинг ўзи эса сўфийлик тариқатининг мухлиси ёки тарафдори ҳисобланади. Аммо кейин "мамлакатда икки подшоҳ бўлиши мумкин эмас" деган сўфийлик тамойили бўйича ички кураш бошланди ва Эрдўғон "ягона подшоҳ бўламан" деган қарорга келди.
Энди, барча кўрсаткичларга кўра, Яқин Шарқда яқинлашиб келаётган геосиёсий қўзғолонларни инобатга олган сўфийлар янги сиёсий манзарага интеграциялашиш учун Туркияда муқобил ривоятларни излай бошлади. Бундай кайфиятни Моссад ҳам илғаб олди шекилли, маълумот олиш ва муайян операцияларни амалга ошириш учун мураккаб сўфийлар тизимига тезда кириб боришга муваффақ бўлди. Буни Туркия разведкаси қайд этган.
Сўнгги ойларда минтақадаги кучлар мувозанати кескин ўзгарди, лекин Тел-Авив фойдасига эмас: Хамас билан уруш бошланганидан сўнг, Исроил-Туркия муносабатлари кескин ёмонлашди, бу ўзгарувчан вазиятга Исроилнинг тезкор ва аниқ жавобини талаб қилади. Қолаверса, сўфий тасаввуф вакилларининг неоўсманизм ёки пантуркизм эмас, балки халифалик ғоялари минтақанинг бошқа мамлакатларига таъсир ўтказиш зоналарини кенгайтиради. Масалан, Эронда яқинда Эрон Мажлисининг (парламенти) Миллий хавфсизлик ва ташқи сиёсат бўйича қўмитаси аъзоси Гонабадий сўфийлик сектасининг бир тармоғи Моссад ва Марказий разведка бошқармаси билан боғлиқлигини айтди. Шу билан бирга, қонунчи сўфийларнинг учта тармоғи борлигини таъкидлаб, улардан бири Ислом Республикасига қарши қуролли қўзғолонга қўл урганини қўшимча қилди.
Бир сўз билан айтганда, вазифа "тасаввуфий ислом картасини" ўйнаб, Туркияни "чуқур даражада" ортда қолдиришдир. Шу боис, "сўфийлар ҳаракатга келтирилиб", Анқарага қарши курашда восита сифатида фойдаланишга уринаётганини инкор этиб бўлмайди. Энди Туркияни нима кутмоқда, ахир сўфийлар ҳар доим маълум бир сабабга кўра "уйғонади", яъни тасодиф эмас кимгадир керак вақт уйғонади.
