"Ҳеч ким бизни тўхтата олмайди - Гаага ҳам, ёвузлик ўқи ҳам, бошқа ҳеч ким", деди Бенямин Нетаняху ҳафта охирида. Исроил бош вазири "ХАМАС билан урушни охиригача, тўлиқ ғалабага қадар" давом эттириш ҳақида гапирди, "биз жанубда ҳам, шимолда ҳам хавфсизликни тиклаймиз" - деди, лекин дунё ҳамжамиятининг мутлақ кўпчилиги Нетаняху аслида Ғазода фаластинликларнинг геноцидини тўхтатмоқчи эмаслигига ишонади.
БМТ Ғазодаги қирғинни тўхтата оладими? Ғалати савол. Албатта, тўътата олмайди - ахир Исроилнинг АҚШ тимсолида "томи" бор ва Вашингтон БМТ Хавфсизлик Кенгашида яҳудий давлатига қарши ҳар қандай резолюцияни блоклайди, шунинг учун Исроил ҳеч қандай халқаро санкциялар билан таҳдид қилмайди, халқаро коалиция ҳарбий кучлари томонидан тинчликка мажбурлаш ҳақида гапирмаса ҳам бўлади. Бироқ, буларнинг барчаси билан, ҳозирда БМТнинг асосий институтларидан бирининг қарори Исроил ва Фаластиннинг келажакдаги тақдири учун жуда муҳим бўлиши мумкин. Халқаро суд шу ҳафтанинг ўзидаёқ Исроилнинг Ғазодаги ҳаракатларини геноцид деб тан олиш даъвоси бўйича ўзининг биринчи, дастлабки қарорини қабул қилиши мумкин, бу еса Тел-Авивдан "геноциднинг олдини олиш учун вақтинчалик чоралар кўриши", яъни ҳарбий операцияни тўхтатишни талаб қилиши мумкин.
Даъво кўп ўн йиллар давомида апартеид учун жаҳон ҳамжамияти томонидан апартеид учун қораланган Жанубий Африка Республикаси ҳукумати томонидан берилгани рамзий маънога эга. Бунда, СССР ва Ғарбнинг аксарият қисми аста-секин қора танлиларга оқ танлилар томонидан зулм ўтказиш режимини қоралашда бирлашдилар, гарчи Буюк Британия ва АҚШ оқ танлилар Жанубий Африкани бошқаларга қараганда узоқроқ ҳимоя қилишган бўлсада. Энди вазият асосан такрорланмоқда - Исроилни Қўшма Штатлар ва Ғарбнинг бир қисми ҳимоя қилмоқда, аммо улар узоқ вақт давомида дунё кўпчиликнинг фикрини эътиборсиз қолдира олмайди. Халқаро Суд аввалига Исроилнинг жанговар ҳаракатларни тўхтатиши зарурлиги тўғрисида қарор чиқариши, кейин эса (ойлар ва ҳатто йиллар ўтиб) Исроилни фаластинликларни геноцид қилишда айбдор деб топиши эҳтимоли жуда юқори, чунки унинг яқин тарихида ҳеч қачон дунё геноциднинг ана шундай яққол кўринишига дуч келмаган.
Гап шундаки, Internet асрида тинч аҳолини атайлаб кўчириш ва йўқ қилиш далилларини яширишнинг иложи йўқ: Исроил раҳбарияти ҳам ўзининг "операция" мақсадлари ҳақида тўғридан-тўғри гапиришдан тортинмайди. Яъни, Халқаро суд судьялари фақат томонларни тинглашлари ва оқни оқ, қорани қора деб тан олган ҳолда ягона мумкин бўлган қарорни қабул қилишлари керак. Уларнинг амалда муқобили йўқ – агар Исроил оқланса, БМТ обрўсига ҳалокатли зарба берилади ва деярли бутун жаҳон жануби нафақат Исроил, балки англо-сакслар томонидан қурилган глобал институтларнинг ҳам қонунийлигини рад этади (БМТ ва унинг суди улардан бири). Шунинг учун судга ҳозирда АҚШ фуқароси бошчилик қилса-да, англо-сакслар бу ишни яшира олмайди - улар ҳақиқатни тан олишлари керак. Албатта, масала суддан нарига ўтмайди: ҳарбий ҳаракатларни тўхтатиш тўғрисидаги қарор шунчаки суд чақириғи эмас, балки жаҳон ҳамжамиятининг қонуний талабига айланиши учун БМТ Хавфсизлик Кенгашининг Халқаро суд қарорини маъқулловчи резолюцияси қабул қилиниши керак. Қўшма Штатлар эса, шубҳасиз, бунга тўсқинлик қилади.
Бунинг учун улар аллақачон тез пасайиб бораётган обрўси билан тўлашлари керак бўлса-да, Вашингтонга Исроилнинг геноциднинг ҳомийси ва шериги сифатидаги муносабат деярли universal бўлиб бормоқда. Шундай қилиб, Халқаро суднинг ҳар қандай қарори Қўшма Штатлар учун яхши натижа бермайди: Исроилни суд қилишдан бош тортиш халқаро институтларга бўлган ишончни йўқ қилади ва Хавфсизлик Кенгаши резолюциясига вето қўйиш қотилларни ҳомийлик қилишда айбланишига олиб келади. Шунинг учун қўшма штатлар Жанубий Африканинг даъвоси ҳақиқатидан жуда норози - аммо улар ҳеч нарсани ўзгартира олмайди. Германиянинг бу жараёнда Исроил томонини олиш нияти (Жанубий Африканинг даъвосини Лотин Америкасидан тортиб мусулмонларгача бўлган турли мамлакатлар қўллаб-қувватлаганига қарамай) аллақачон Жанубий Африканинг қўшниси Намибиянинг танбеҳига сабаб бўлган: улар немисларга Германиянинг 20-асрнинг биринчи геноцидини амалга оширгани, унда 1904-1908 йилларда минглаб намибияликлар ғайриинсоний ва шафқатсизларча ҳалок бўлди (Гереро ва Нама қабилалари 50-80 фоизга йўқ қилинган) ва ҳали ҳам тўлиқ бадалини тўламаганини эслатди: «Бугун Исроилни қўллаб-қувватлаётган Германия, ўзининг даҳшатли ўтмишидан сабоқ олмаган».
Халқаро суд тарихида у айрим давлатлар ҳаракатларида геноцид аломатларини аниқлаган ҳолатлар аллақачон бўлган - охирги марта роҳинжа мусулмонларини геноцид қилишда айбланган Мьянма ишида бир неча йил олдин бўлган. Аммо роҳинжалар (Бангладеш билан чегарада истиқомат қилувчи мусулмонлар, уларнинг аксарияти янги келганлар) ҳақидаги ҳикоя Ғазодаги вазиятга яқин эмас эди. Мьянмада расмийлар ўз минтақаларидан бирида этник можарога аралашиб, тартибни тиклади, нафақат роҳинжаларга, балки барча томонларга ҳам куч ишлатди. Ғазо масаласида гап босқинчи давлатнинг (Исроилнинг расмий таърифи, шу жумладан БМТ ҳужжатларида) унга тегишли бўлмаган аҳоли ва ҳудудга нисбатан халқни қувиб чиқариш мақсадида қилган ҳаракатлари ҳақида бормоқда.
Бундан ташқари, энг шафқациз тарзда кўчиришлар - оммавий бомбардимон, инсонпарварлик ёрдамини ўтказишни рад этиш, инфратузилма ва уйларни вайрон қилиш: Ғазоликларнинг 85 фоизи қочқинга айланди ва бу уларнинг катта қисми аллақачон қочқин ёки қочқинларнинг авлодлари бўлишига қарамай. Негаки, 1948-йилдан, кейин эса 1967-йилдан бери Исроил фаластинликларга тегишли бўлган ва Фаластинни ташкил этиш учун мўлжалланган ерларнинг катта қисмини эгаллаб олди, энди эса уларнинг анчадан бери ўз саъй-ҳаракатлари билан концлагерга айланган сўнгги бошпанасини ҳам йўқ қилмоқда.
АҚШ ҳомийлиги, араб дунёсининг бўлиниши ва ҳарбий қудрати Исроилни амалда жазосиз қолдиради - ва маълум бўлишича, фақат яҳудий давлатининг ўзи геноцидни тўхтата олади. Аммо у жуда узоққа кетди - ҳозир эмас, балки кўп ўн йилликлар давомида зулм қилиш ва туб аҳолини Фаластиндан кўчириш сиёсати. Ярим миллиардлик араб дунёси қуршовида бўлган мамлакат учун бундай сиёсатнинг нафақат жинояти, балки боши берк кўчага кириб қолгани ҳам анчадан буён аён бўлди: ўз заминидан қувғин қилинган ва амалда резервацияларда яшаётган халқни бостириш режимида абадий яшаш мумкин эмас. Ахир, эртами-кечми кучлар мувозанати ва геосиёсий шамолларнинг кўтарилиши Исроил фойдасига ўзгармайди - қасос они ҳақдир.
Аммо ҳозирча Исроил жамиятида ўзгариш имконияти бор - ва ўзини фаластинликларни тенг ҳуқуқли ва ўз ерларида ўз давлатига эга бўлиш ҳуқуқига эга деб тан олишга мажбур қилади. Уни фаластинликларга бўлган муҳаббати учун эмас, балки ўз келажаги учун қайғургани учун мажбурлаш. БМТ суди томонидан Исроилнинг геноцидда айбдор деб тан олиниши нафақат халқаро ҳамжамиятнинг яҳудий давлати ҳаракатларига муносабатининг ифодаси, балки унинг миллий фалокат йўлида тўхтаб қолиши учун имконият ҳам бўлади. Бунга Исроил фуқароларининг ўзидан бошқа ҳеч ким қизиқмайди.
Интернетдаги материаллар асосида
Абу Муслим тайёралади
